BEOORDELINGEN
Frank HEIDTMANN, Hans-Joachim BRESEMANN & Rolf H. KRAUSS (1982)
De Duitse fotoliteratuur 1839-1978.
KG Saur, München, XXX + 690 p.
Frank HEIDTMANN (1983)
Der Weg zum fotografisch illustrierten Buch in Deutschland.
Verlag Arno Spitz, Berlijn, XIV + 482 p.
De geschiedenis van de fotografie, gedefinieerd door fasen in de evolutie van haar technieken, moet nog worden geschreven, terwijl geschiedenissen die de esthetische ontwikkeling van het werk zelf als uitgangspunt nemen relatief eenvoudig te construeren zijn. De studie van het fotografische verleden als geheel bevindt zich nog in de embryonale fase en een beter begrip van de technieken zou nieuwe kennis vereisen, waarbij gebruik gemaakt moet worden van hedendaagse documenten en prenten, die vaak tamelijk ontoegankelijk of zelfs verwaarloosd zijn.
Voor een rigoureuze en wetenschappelijke interpretatie van het verleden is het bovendien noodzakelijk om over nauwkeurige gegevenscompilaties te beschikken.
Het is gelukkig te constateren dat de ontwikkeling van de commerciële fotografiemarkt, vooral in de jaren zeventig, een stimulans was voor onderzoek op dit gebied. Deze toegenomen belangstelling begint vruchten af te werpen, vooral wat betreft de reikwijdte en schaal van de ‘ruwe’ informatie waarover onderzoekers beschikken. Er is een reële behoefte aan grote, uitputtende bibliografische en biografische werken.
Deze leemte begint opgevuld te worden door het werk van Dr. Heidtmann, professor aan de Vrije Universiteit van Berlijn, en zijn medewerkers, de eersten die een nationale bibliografie van fotografische uitgeverijen hebben gepubliceerd, onder auspiciën van de Deutsche Gesellschaft für Photographie.
De vormgeving van het eerste werk is vrijwel onberispelijk, ondanks de vele problemen die zich voordoen, zoals de geografische omvang en de verschillende thema's van het onderwerp. Het bevat 11.640 referenties en is onderverdeeld in hoofdstukken en titels, met een referentiesysteem op auteursnaam. De auteurs hebben het nationaliteitsprobleem opgelost door zich te beperken tot de huidige Duitstalige landen, zonder de reikwijdte van hun onderzoek te hebben uitgebreid tot de grenzen van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Het hoofddoel van deze publicatie is om onderzoekers en bibliofielen de meest effectieve hulp te bieden, zonder de wetenschappelijke en technische aspecten, het visuele aspect en de handleidingen van aanverwante vakgebieden (fotogrammetrie, enz.) te verwaarlozen. De auteurs hebben de documentaire bronnen zorgvuldig gecontroleerd en kopieën onderzocht van ongeveer de helft van de genoemde werken, waarvan de meeste zich in bibliotheken in de Bondsrepubliek Duitsland bevinden.
Het tweede werk is in zekere zin de aanvulling op deze eerste grote bibliografie. Professor Heidtmann besefte dat om de visuele kant van de fotografie echt aan te pakken, het nodig was een nieuwe bibliografie op te stellen, omdat een van de ‘belangrijkste’ benaderingen voor het interpreteren van de evolutie van de fotografie de ontwikkeling van relaties tussen fotografie en drukwerk inhoudt, zowel door directe processen (origineel geplakte afdrukken) en door fotomechanische processen (fotolithografie, fotogravure, enz.), waarbij deze laatste een subliminale revolutie teweeg hebben gebracht waarmee we niettemin worden geconfronteerd telkens wanneer we een krant openen of een reclamebord zien.
Zo verzamelde professor Heidtmann 4.200 nieuwe titels, waarvan de eerste een boek over Goethe uit 1846 is, waarvan de frontispice een afdruk van gezouten papier is, afkomstig van een calotype-negatief (eerste proces van fotografie op papier), dat het monument voorstelt dat in herinnering aan Goethe in Frankfurt. De meest recente genoemde werken dateren van rond 1900. Dit boek, dat even meesterlijk is als het vorige, bevat 140 reproducties van oude foto's, soms documentair of technisch, soms pictorialistisch.
De heer Heidtmann en zijn medewerkers hebben door deze waardevolle werken voor iedereen die geïnteresseerd is in de evolutie van industriële technieken door middel van fotografie, de weg getoond die moet worden gevolgd door andere onderzoekers en in andere landen. Deze boeken zullen zeker een nuttige bijdrage zijn en een indicator vormen die ons doet geloven dat onderzoekers op het gebied van de fotografie langzaam volwassen worden, twijfelachtige en onzekere benaderingen de rug toekeren en richting nauwkeurigheid en soliditeit gaan.
T. Schwilden & S. Joseph
French 
Dutch