1985 – 8(3)

Om orde te brengen in “de chaos van wetenschappelijke en technische terminologie” (Grogan, 1970, p. 40) is, naast de Sachnormung, technisch Sprachnormung (Wüster, 1970, p. 2) ontstaan. Er werden commissies opgericht, die een lijst van de te noemen begrippen opstellen, laatst genoemd nauwkeurig (door een definitie, een afbeelding, een formule enz.) bepalen, en er een naam aan geven die geen andere de minimaal geen andere misleidende betekenis heeft. De officiële bewoordingen van deze voorwaarden zijn onderworpen aan technische specificaties. Problemen a, c, d en e kunnen aldus opgeloste woorden. Het vinden van de volennaam in het document hangt af van de wijze waarop het is opgesteld. Kies voor de normalisering en rationalisering van het proces. Als u daar geen informatie over heeft, is dit niet mogelijk.

Het probleem van de vaktaal stelt zich gelijk en het gereedschapsonderzoek. Je kunt er dan iets aan doen. Reed merkt in 1917 op dat WMF Petrie (p. 2) opmerkt dat “de beschaving wordt gekenmerkt door de specialisatie van mensen en materialen; en nadat we specifieke vormen voor verschillende toepassingen hebben aangenomen, is het noodzakelijk om ze te onderscheiden in de termen die we gebruiken. Zelfs in standaardwerken kunnen we ontdekken dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen… de bijl en de dissel”.

We hebben al enige informatie ontvangen over de inhoud van onze inventaris, die in de inventaris is opgeslagen, maar we hebben geen namen waarmee rekening moet worden gehouden wanneer ze worden opgeslagen.

Veel studies over handgereedschap zijn weinig bruikbaar omdat de lezer niet met zekerheid weet welke het gaat. Noch in dit geval, noch in technische handen, maar ook in woorden die beschadigd zijn. Er zijn dan twee mogelijkheden: de lezer begrijpt de tekst goed en hij verbertert hem door het zgn. foutief woord door een ander te vervangen. Indian de schrijver echter een uitzondering of een onbekende werkwijze spreekt – en dus het woord correct gebruikt – is de verbetering van de lezer fout.

Het kan echter zijn dat u de afgelopen jaren geen tekenen van schade ziet, maar dat u mogelijk niet de minst mogelijke positie kunt vinden. Het schuilt gevaar voor oorlogvoering. Je komt erachter waar je het over hebt en wat je gaat doen. Boer spreekt in Brabant van zijn schup waar hij het heeft over zijn spade. Vervolgens omdat het dialektwoord vaak een ruimere betekenis heeft dan men wel eens denkt. Het S-vormige kapmes om te wissen te oogsten noemen mannen in Bornem bv toegestaan houwmes, maar er moet rekening mee worden gehouden.

Als u dit doet, kunt u er ook gebruik van maken. Ook het bestaan van twee of meer “officiële” namen sterven in van Dale en in het Woordenboek van de Nederlandse Taal Opgenomen zijn, brengt moeilijkheden mee. Van jou meer, er zijn woorden die een aantal verschillende voorwerpen aanduiden.

De algemene woordenboeken zijn in dat verband voornamelijk nutteloos omdat ze van de werktuigen enkel een zeer algemene beschrijving en/of een synoniem geven. Enkele voorbeelden uit van Dale: “haagschaar: grote schaar met houten handvatsels om hagen te snoeien”; “tuinschaar: grote schaar voor de tuinman om mee te snoeien”. “Kerfbeitel = (kuip.) keepmes”; “keepmes” = (kuip.) kerfbeitel”; “lasmes = (kuip.) keepmes”. De gespecialiseerde naslagwerken zijn evenmin bruikbaar. Van technische woordenboeken, van de Koninklijke Vlaamse Academie uitgegeven Vaktaalreeks, van Woordenlijsten van de Interprovinciale Commissie voor het maken van Nederlandse terminologie in het technisch onderwijs van Technische term (1958). Nu hebben we enkele synoniemen gevonden, en enkele van de andere genen zijn benoemd en er is een jaar aan gewerkt. Doorgaans hebben oudere lijsten inderdaad eenvoudig “ten doel, het gebruik van goede Nederlandse woorden voor technische begrippen te authentiek”, “zij beogen alleen de zuivering van de technische taal” (Houtwoordenlijst, 1951, blz. 3).

Er estaan enkele officiële normen waarin handgereedschap is opgenomen, en die riet diensten kunnen bewijzen (bv Schultz-Klinken, 1975, p. 106), maar ook zij zijn voor geschiedkundig werk ontoereikend omdat ze voor hedendaags gebruik bedoeld zijn. Dit betekent dat we geen andere problemen hebben – maar dat we ons daar geen zorgen over hoeven te maken; ze bevinden zich meestal horizontaal tot de in de handel zijnde modellen.