1984 – 7(4)

De technici (het spijt me voor de heer Ellul) noemen dit heel precies ‘zinnen maken’, en in feite is het niet ‘hol’ om te ontdekken dat technologie de mens verandert als je eenmaal hebt toegegeven dat ‘ de techniek is een midden » ? Als technologie de nieuwe omgeving van de mens is (het is de grote Ellulian ontdekking), ligt het maar al te voor de hand dat deze op hem zal inwerken. De natuur (de oude omgeving van de mens) is niet meer of minder neutraal: ze heeft ook haar oriëntaties, haar werkingsomstandigheden, enz. En bovendien, wat betekent ‘neutraal’? Als we naar het niveau van het concept stijgen (zoals filosofen graag zeggen), heeft dit woord geen enkele betekenis: alleen het niet-zijn – en dan dat – kan ‘neutraal’ zijn. Het is niet omdat een woord nuttig is in de grammatica of in de politiek dat filosofen er ongestraft een categorie van kunnen maken (herlees bijvoorbeeld Louis Rougier nog eens). Iets verder (is dit openhartigheid?) heeft de heer Ellul deze kwinkslag: “ waardespecialisten (theologen, filosofen, etc.))”. Naast het feit dat we blij zijn te vernemen dat filosofen ergens specialist in zijn, schuilt er in deze verbazingwekkende uitdrukking óf een exorbitante pretentie (Mevrouwen met diploma’s in filosofie en letteren = specialisten in waarden!), óf een zorgwekkende onnauwkeurigheid (wat betekent dit?) etc” bevatten: politici, vakbondsleiders, moeders?).

Nog verder beschrijft de heer Ellul de “technische moraal” waarvan hij de verschijningsvorm in onze samenleving analyseert en die “ duwt terug naar het domein van het onnodige en het ineffectieve, dat het mogelijk zou maken om betekenis te geven aan het leven van de mens ". Wat deze nieuwe moraal, die Ellul verafschuwt, onderdrukt, is “ ander gedrag (verspilling, inefficiëntie, onnodigheid, luiheid), andere waarden en andere deugden (humor, loyaliteit, vriendelijkheid, enz.) », Is het werkelijk zo dat we met verspilling, ‘andere waarden’, vriendelijkheid, etc. betekenis aan het leven geven? Het is te veel, of te weinig!

En tot slot riskeert de heer Ellul natuurlijk “ voorstellen voor een ethiek ". Dit is wat het oplevert: we moeten een ‘ ethiek van niet-macht ". Ik zou het hebben afgebroken, maar wat dan ook. Bovendien moet spelling ongetwijfeld worden gedegradeerd tot het domein van het onnodige en het ineffectieve. Wat betekent deze ethiek? Hier is de redenering die daartoe leidt, en die volgens mij nuttig is om te ontleden, al was het maar als een oefening in het begrijpen van een tekst waarvan sommigen beweren dat deze “van een hoog niveau” is.

1° “ er is niet langer een project, noch waarden, noch redenen, noch goddelijke wet die van buitenaf tegengesteld zou kunnen worden ". Erg goed. De westerse intelligentsia weet dit sinds Nietzsche (of Protagoras van Abdera?).

2° “ we moeten daarom het binnenland aanvallen ".

Heel goed altijd. Correcte toepassing van het principe van het uitgesloten midden: wat niet buiten is, is binnen.

3° het is dus noodzakelijk “ bevestigen de onmogelijkheid om samen te leven, en waarschijnlijk zelfs om überhaupt te leven, als we geen ethiek van niet-macht in praktijk brengen ".

Twee drogredenen in één zin! Het smeken om principes (we moeten bevestigen..., dat is snel gezegd!) en de gratuite bewering: is het echt onmogelijk om te leven als we niet oefenen, enz.? Is dat niet precies “ vlucht naar het religieuze, het mystieke », wat Ellul elders in dit artikel aan de kaak stelt, dan met zoveel overtuiging de levensregels te bevestigen? Neemt deze vruchtbare auteur de moeite om te herlezen? Ik ben niet bang als ik zulke inconsistenties zie. Maar de logica moet ongetwijfeld ook worden onderdrukt tot het domein van het onnodige en het ineffectieve.

Nou nee, deze moraal van ‘niet-macht’ lijkt mij niet beter gefundeerd dan welke andere dan ook. Het is heel naïef om te zeggen dat het onmogelijk is om buiten de Ellulian-voorschriften te leven als enkele miljarden mannen en vrouwen onze tijdgenoten zijn (en bovendien enigszins omslachtig, ik voeg dit toe omdat de heer Ellul ook verwijst naar de vriendelijkheid d'Illich), en van wie ik geloof dat de meesten niet het genoegen hebben ervaren de boeken en artikelen van de professor van de Universiteit van Bordeaux te bestuderen.

Aan de andere kant, maar dit is secundair, waarom deze redenering die zo goed begint en zo slecht eindigt? Waarom zouden we, aangezien we “binnenin moeten aanvallen”, de redenering niet in deze richting voortzetten? Wat is de relatie tussen het interieur en ‘niet-macht’?

En waar leidt dit dan toe? Laten we doorgaan. “Telkens wanneer de wetenschapper en de technicus niet in staat zijn de gevolgen met de grootste nauwkeurigheid en zekerheid vast te stellen globaal (nadruk toegevoegd door de auteur) en lang volwassenheid van een technisch mogelijk, je moet onvermijdelijk weigeren deel te nemen aan het proces van deze techniek ".

Wat een armoede! Deze keer zijn we het eens met de moraal van de Katharen: in moderne termen komt dit erop neer dat we geen kinderen meer zouden moeten hebben, omdat een van deze jonge, mollige en glimlachende baby’s – op de lange termijn – wel eens een nieuwe Hitler zou kunnen worden!… Laten we weer doorgaan. De heer Ellul vertelt ons over zijn grote ontdekking: “ de mens is vervreemd in het technische systeem dat de oude natuurlijke fataliteit heeft vervangen door de technische fataliteit ". En dan? Dat is inderdaad waar, maar wat heeft het voor zin om een dergelijke banaliteit te beweren? We zullen niet langer sterven aan de builenpest, we zullen sterven aan kanker die niet wordt veroorzaakt door vriendelijke ‘natuurlijke’ bacteriën, maar door de langzame intoxicatie als gevolg van de vervelende ‘industriële’ middelen van algemene vervuiling (en in feite te wijten aan deze mannen en vrouwen met wie het een kwestie is van leven volgens de Ellulian moraal). En dan? We zullen nog steeds sterven, zo lijkt het.

Nog een onthullende parel: “ Een menselijke samenleving bestaat alleen door noodzakelijke onderhandelingen over tegenstrijdige standpunten. Computerondersteunde besluitvorming sluit bijvoorbeeld onderhandeling echter uit ". Dit is wat ik de corporatistische ideologische uitdrukking van een advocaat noem. De hoofdletter N is significant. Wat zal de wereld worden als de computer advocaten, grote specialisten op het gebied van onderhandelen, werkloos maakt?

En, uiteindelijkwordt het uiteindelijke doel van de moraliteit van ‘niet-macht’ aldus gedefinieerd door de heer Ellul: het verminderen van ‘ de techniek is niets anders dan het produceren van willekeurige en onbeduidende objecten ". Durf ik hieraan toe te voegen: zoals de artikelen van Prof. Ellul?