Maar het meest representatieve element van het gebruik van deze brandstof is ongetwijfeld de glascentralisatie die in de 18e eeuw plaatsvond op de winningslocaties. Van de 36 glasfabrieken die in deze periode in onze streken actief waren en waarvan er verschillende slechts een zeer vluchtig bestaan kenden, bevinden zich er niet minder dan 16 in de steenkoolmijnen (Charleroi, Gilly, Ghlin, Gosselies, Lodelinsart en Jumet).
Concluderend kunnen we vaststellen dat steenkool in de 18e eeuw zijn vervanging van hout in de glassector voltooide, zonder dat deze brandstof echter het gebruik van de eerste, die, zoals we hebben gezien, nog steeds voor bepaalde producties gebruikte, uitsluit. Aan de andere kant veroorzaakte de zoektocht naar deze energiebron een concentratie van de glasproductie in de mijnsites, en vooral in het bekken van Charleroi. Ten slotte leidde deze concentratie tot een herverdeling van de markten, een herstructurering van fabrieken en de ontwikkeling van echte ‘trusts’; zoveel elementen die ‘de grote industriële revolutie’ van de 19e eeuw voorbereiden en aankondigen.
Referenties
C. Douxchamps-Lefebvre, 1966. – Steenkoolwinning in de regio van Charleroi aan het begin van de 18e eeuw, Parijs.
E. Grar, 1850. – Geschiedenis van het onderzoek, de ontdekking en de exploitatie van steenkool in Frans Henegouwen, Frans-Vlaanderen en Artois (1716-1791,
Valencianen.
H. Hasquin, 1971. – Een verandering, het land van Charleroi in de 17e en 18e eeuw, Brussel.
V. Lefebvre, 1939. – Vensterglaswerk en glasmakers in België sinds de 15e eeuw, Charleroi.
J. Philippe, 1974. – Val Saint Lambert, onze kristalfabrieken en de glaskunst in België, Luik.
F. Pholien, 1899. – Glasfabriek in de regio Luik, Luik.
L. Quinet, 1889. – De oude glasfabriek en de oude glasblazers van de regio Charleroi, Charleroi.
Afkortingen
AGR: Algemeen Archief van het Koninkrijk (Brussel).
AEN: Rijksarchief in Namen.
AN: Nationaal Archief (Parijs).
AVB: Archief van de Stad Brussel.
CF: Raad van Financiën.
French 
Dutch