1985 – 8(2)

JEAN PELSENEER

[[ De auteur wil graag zijn oprechte dank betuigen aan Madame Andrée Despy-Meyer, assistent-archivaris aan de Vrije Universiteit Brussel, voor de hulp en faciliteiten die zij zo vriendelijk was hem te verlenen tijdens zijn onderzoek voor dit artikel. ]]

Hosam ELKHADEM
Belgische Commissie voor de Geschiedenis van de Wetenschappen

Overzicht

De auteur bespreekt de academische carrière van Jean Pelseneer (1903-1985) en de rol die hij speelde in de geschiedenis van de wetenschap in België.

Samenvatting

Van de auteur van de academische loop van Jean Pelseneer (1903-1985) in zijn rol als schrijver in België.

Abstract

De auteur herinnert aan de academische carrière van prof. Jean Pelseneer (1903-1985) en zijn rol binnen de geschiedenis van de wetenschapsbeweging in België.

De belangstelling voor de geschiedenis van de wetenschap kende begin deze eeuw een aanzienlijke groei, die concrete vorm kreeg door de inspanningen van Georges Sarton (1884-1956) en door de oprichting van het tijdschrift Isis. Pas in de jaren dertig werd deze belangstelling vertaald in het universitair onderwijs. Deze discipline, die vandaag de dag een hernieuwde belangstelling kent voor de creatie van een derde cyclus van universitair onderwijs in België, heeft zojuist een van zijn verdedigers verloren die, door zijn onophoudelijke inspanningen, zeker had bijgedragen aan het creëren van het intellectuele klimaat dat gunstig was voor de lancering van dit omvangrijke academische project.

Jean Pelseneer, geboren te Brussel op 7 januari 1903, behaalde in 1928 de titel van doctor in de Fysische en Wiskundige Wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel met een proefschrift getiteld Stralingsspanningen in de gegeneraliseerde relativiteit.[[ J. Pelseneer, 1928. – Stralingsspanningen in de algemene relativiteitstheorie. Bulletin van de Klasse van Wetenschappen van de Koninklijke Academie van België, 5e serie, 14: 408-418. ]]. Tijdens het academiejaar 1928-1929 studeerde hij als kandidaat voor het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek in Cambridge, Oxford en Londen. Daar ontdekte hij talloze ongepubliceerde werken van Isaac Newton (1642-1729) [[ J. Pelseneer, 1929. - Een ongepubliceerde brief van Newton. Isis 12:237-254; 1930. -Een mening
ongepubliceerd werk van Newton over de “Analysis of the Ancients” over de Analysis geometrische van Hugo de Omerique. Isis 14:155-165; 1931. - Project voor de publicatie van Newtons correspondentie. Wetenschap; 332-333; 1932. – Newtons laatste handtekening. Isis 17:331; 1936. – Een ongepubliceerde brief van Newton aan Pepys (2 december 1693). Osiris 1:497-499; 1939. – Newtons ongepubliceerde brieven. Osiris 7:523-555. ]] en het dagboek van Robert Hooke (1635-1702)[[ J. Pelseneer, 1931. – Een ongepubliceerd dagboek van Hooke. Isis 15:97-103. ]].

Dankzij een beurs van de Commission for Relief for Belgium (CRB), Educational Foundation Inc., bracht Jean Pelseneer de jaren 1929-1931 door aan de Harvard University en vervolgens aan de University of California (Berkeley).

Bij zijn terugkeer naar België in 1931 werd hij plaatsvervanger van professor Théophile De Donder (1872-1957) voor zijn cursus Geschiedenis van de Fysische en Wiskundige Wetenschappen aan de Faculteit der Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel[[ De twee werkten samen in Th. De Donder & J. Pelseneer, 1937. – De snelheid van de voortplanting van het licht volgens Descartes. Bulletin van de Klasse van Wetenschappen van de Koninklijke Academie van België, 4e serie, 23: 689-692. ]]. In hetzelfde jaar werd hij benoemd tot speciaal commissaris voor België bij de Commissie van het Internationaal Comité voor de Geschiedenis van de Wetenschappen en was vervolgens verantwoordelijk voor de publicatie van chronologische tabellen voor de geschiedenis van de wetenschap [[ J. Pelseneer, 1941 & 1942. – Chronologische tabellen met de belangrijkste feiten over de wetenschappen die zich in de 16e eeuw in België afspeelden. Archeion 23:395-409 & 24:216-217.]]

In feite was de lange carrière van Jean Pelseneer als hoogleraar geheel gewijd aan één enkele discipline, de geschiedenis van de wetenschap, binnen één enkele instelling, de Vrije Universiteit Brussel.