1984 – 7(4)

BEOORDELINGEN

N. JARDINE (1984)
De geboorte van de geschiedenis en de wetenschapsfilosofie.
Kepler's A Defense of Tycho against Ursus met essays over de herkomst en betekenis ervan.
Cambridge Universiteitspers. IX + 301 blz. Gebonden linnen kaft, £32,50.

In 1600 werd Johannes Kepler belast met een nogal delicate taak. Tycho Brahe had zich een tussenwereldsysteem voorgesteld tussen dat van Ptolemaeus en dat van Copernicus, door de zon (en de maan) om de aarde te laten draaien, maar alle andere planeten om de zon. De keizerlijke wiskundige Ursus (Nicolai Baer) beschuldigde Tycho Brahe van plagiaat en beweerde dat dit systeem al was voorgesteld door Aristarchus, Apollonius en Copernicus. Door Kepler te vragen de beschuldigingen van Ursus te weerleggen, plaatste Tycho Brahe Kepler in een moeilijke situatie. Kepler had inderdaad een paar jaar eerder en geheel onvoorzichtig de verzending van hem naar Ursus begeleid Mysterium Cosmographicum van een zeer lovende brief voor de ontvanger, die niet aarzelde om de voorwaarden ervan te herhalen, zonder medeweten van Kepler, door zijn aanval op Tycho Brahe te publiceren. Kepler zelf hield vast aan het heliocentrische systeem van Copernicus en sloot zich daarom niet aan bij de ideeën die Tycho Brahe verdedigde, maar aan de andere kant wilde hij de goede genade van laatstgenoemde verwerven omdat hij spoedig met hem zou kunnen samenwerken, wat geef hem toegang tot zijn uitstekende astronomische waarnemingen. Het kostte Kepler daarom een paar jaar om zijn boekje te schrijven, dat pas voltooid was na de dood van Ursus en Tycho Brahe en voor het eerst werd gepubliceerd in 1858; het is hier te vinden in de originele versie (in het Latijn) en vertaald in het Engels met bijbehorende aantekeningen.

Voor de auteur verrichtte Kepler daarmee baanbrekend werk op het gebied van de wetenschapsgeschiedenis en de wetenschapsfilosofie. Enerzijds reconstrueert en analyseert hij met een kritische geest het denken van de astronomen uit de Griekse Oudheid, en anderzijds stuit hij op een epistemologisch probleem dat ook in andere wetenschappen voorkomt en dat zich sinds de Oudheid vooral heeft gemanifesteerd. scherp in de astronomie. Ptolemaeus' methode van epicykels, die zich ermee tevreden stelde ‘de verschijnselen te redden’ (dat wil zeggen de posities van de hemellichamen te voorspellen), maar zonder te beweren ze te verklaren, stelde de astronomen niet tevreden die zich bezighielden met het zoeken naar de oorzaken van de hemellichamen. bewegingen van de sterren. Kepler behoorde duidelijk tot de laatstgenoemden, en hij had de zijne al gepresenteerd Mysterium Cosmographicum een systeem gebaseerd op een coherente theorie; In het vervolg van zijn werk gaf hij de astronomie het doel om een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van de kosmos te geven, en hij beriep zich op de harmonie van de wereld om een natuurlijke filosofie te stichten.

De lezer die wat aanvullende informatie over dit werk wil vinden, kan een meer gedetailleerd verslag raadplegen dat verschijnt in de Bulletin van de Wiskundige Vereniging van België, Serie A, deel 36 (1984).

G.Hirsch

Jacques SOJCHER en Gilbert HOTTOIS, uitg.. (1983)
Ethiek en techniek.
Annalen van het Instituut voor Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen (Vrije Universiteit Brussel). Bewerking. Universiteit uit Brussel, 165 p.

Dit deel dankt zijn titel aan 8 artikelen die samen een reeks van 118 pagina's vormen, gevolgd door gevarieerd zonder directe relatie met de titel van de collectie. Om vele redenen is het voor ons niet mogelijk om ons op elk van de bijdragen te concentreren. Voordat we enkele opmerkingen maken over enkele ervan, moeten we ons verheugen over de publicatie van dit deel en het gekozen thema. Filosofische reflectie pakt eindelijk technische problemen in België aan (er waren natuurlijk voorlopers: prof. Ladrière - we hebben gerapporteerd over een van zijn werken in Technologie 1: 85-6, 1978-, Henri Van Lier in zijn beroemde en vergeten Nieuwe tijd– het was in 1962 – of zelfs, op een aanzienlijk minder problematisch niveau of misschien gewoon minder pedant, Jean Laloup en Jean Nélis in Mannen en machines, 1953).

Het is aan een van de redacteuren van Annalen (Prof. Hottois) dat we deze filosofische interesse in technologie te danken hebben, en Technologie kan alleen maar applaudisseren. Bravo voor het initiatief. Laten we enkele resultaten bekijken.

Het boek begint met de onvermijdelijke Jacques Ellul, die ons een ‘Onderzoek naar een ethiek in een technische samenleving’ aanbiedt (p. 7 tot 20, we zullen niet voor elk citaat de folio's aangeven, om onze tekst niet te verzwaren). Het begint zo: “ Het is misschien niet nutteloos, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan, om te herinneren wat ik bedoel met Techniek ". Het zou inderdaad niet nutteloos zijn geweest, maar de lezer zal tevergeefs zoeken. Meegesleept door de overvloedige stroom van zijn gedachten, vergat de auteur de beloofde definitie. Het is des te frustrerender omdat de heer Ellul, zoals we weten als we de moeite hebben genomen om zijn uitgebreide werken te lezen, techniek van technologie onderscheidt. Wat hadden wij graag gezien dat hier een herinnering aan dit kostbare onderscheid verscheen. Jammer.

De heer Ellul vertelt ons echter dat de techniek “ is de dominante factor in de westerse wereld geworden ". Blijkbaar zal het nog nodig zijn om het aan een paar filosofen te herhalen voordat ze het er uiteindelijk over eens zijn. En uiteraard zal hij het hebben over “ het technische bedrijf » (waarbij hij de resultaten van zijn werk uit 1977 opneemt, Het technische systeem, waarin we met belangstelling deze beoordeling – waar ik het ook gedeeltelijk onderschrijf – van het werk van JC Beaune, juist over het onderscheid tussen techniek en technologie, zullen lezen: “ werk van grote naïviteit dat dankzij het retorische systeem een wetenschappelijke uitstraling krijgt ").

Na te hebben beloofd de techniek te definiëren, en na de technische samenleving te hebben gepresenteerd, vordert de redenering en leert de auteur ons dat “ technologie is niet neutraal, het heeft zijn oriëntaties, zijn implicaties, zijn werkingsomstandigheden… Het wijzigt de hele mens en zijn omgeving ".