1982 – 5(3/4)

BEOORDELINGEN

BEKNOPTE WOORDENBOEK VAN WETENSCHAPPELIJKE BIOGRAFIE (1981)
Charles Scribner's Sons, New York, 773 p.

Het uitgangspunt van dit werk is de Woordenboek van wetenschappelijke biografie in 16 delen een overzicht van de geschiedenis van de wetenschap die zich sinds de publicatie van het eerste deel, nu ruim tien jaar geleden, heeft gevestigd als de hoogste autoriteit in deze discipline. De benadering van de DSB wordt samengevat in de stelling dat de geschiedenis van de wetenschap, net als elk ander aspect van de geschiedenis, in wezen een product is van menselijke activiteit: de geschiedenis van de wetenschap wordt gemaakt door wetenschappers, niet door concepten. doctrines of theorieën. Het doel is daarom om de geschiedenis van de wetenschap te presenteren via het intellectuele en professionele leven van wetenschappers. De DSB bestrijkt een periode vanaf de klassieke oudheid tot 1972 en omvat ruim 5.000 geleerden en wetenschappers. Dit essentiële werkinstrument is het resultaat van de samenwerking van wetenschapshistorici en wetenschappers uit meer dan 90 landen. Steun van de American Council of Learned Societies, de History of Science Society en de National Science Foundation maakten dit monumentale werk mogelijk. De kwaliteit en reikwijdte van dit werk benadrukken duidelijk de belangrijke plaats die de geschiedenis van de wetenschap vandaag de dag inneemt onder academische disciplines en onderzoeksprogramma's.

Een origineel kenmerk van de DSB, naast de intrinsieke kwaliteit van de artikelen, is de afwezigheid van enige anekdote in de biografieën, een aspect dat in andere werken van dit type soms voorrang krijgt boven de wetenschappelijke prestaties van de geleerde. Bij DSB worden persoonlijke gegevens geëlimineerd, tenzij ze bijdragen aan een beter begrip van wetenschappelijke ideeën. Aan de andere kant onderstreept de DSB de intellectuele relaties die de wetenschapper verenigen met zijn voorgangers, zijn tijdgenoten en zijn opvolgers.

Elk artikel is gebaseerd op de studie van de eigen geschriften van de geleerde en eindigt met een bibliografie die een tweeledig doel heeft: 1° het opsommen van de originele werken van de wetenschapper in kwestie en 2° het citeren van werken die aan hem zijn gewijd.

Alle takken van de wetenschap zijn vertegenwoordigd en zelfs bepaalde wetenschapshistorici vinden een plaats in de DSB, zoals Sarton, Koyré, Mieli en Tannery. Deze wens om een zo compleet mogelijk beeld te geven van de geschiedenis van de wetenschap blijkt ook uit de beslissing om in het werk de biografieën op te nemen van filosofen wier geschriften helpen de geschiedenis van het wetenschappelijk denken beter te begrijpen, zoals bijvoorbeeld al-Jahiz, Ibn Khaldũn, Kant en Comte.

De als geheel beschouwde biografieën weerspiegelen de benadering van de geschiedenis van de wetenschap zoals die voorkomt in de Griekse en Hellenistische traditie, in de islamitische middeleeuwen en de westerse Latijnse middeleeuwen. Wat betreft de geschiedenis van de wetenschap in het oude Nabije Oosten, die deelneemt aan deze denkstroom, die zojuist is gedefinieerd, wordt deze behandeld in vier onafhankelijke artikelen gewijd aan Egypte en Mesopotamië. De biografische gegevens met betrekking tot de geleerden die tot deze culturen behoren, zijn inderdaad onduidelijk. Hetzelfde geldt voor het oude India, waar de namen van geleerden mythisch en legendarisch zijn: het is ook het onderwerp van een apart artikel. Tenslotte zijn er twee artikelen gewijd aan de wetenschap van Japan en de Maya's, ook al zijn hun tradities niet verbonden met de onze. Er zijn dus in totaal 7 onafhankelijke artikelen; ze worden gepubliceerd in een supplementenbundel van de DSB.

De 16 delen van de DSB – ruim 10.000 pagina’s – zijn samengevat in één deel, de Beknopt die getrouw het DSB-diagram en de opties volgt. De biografieën, teruggebracht tot 10% van hun oorspronkelijke lengte, zijn geschreven in een korte, duidelijke en directe stijl: alleen de essentiële feiten uit het leven van de geleerde blijven behouden. De bibliografie die in de DSB na elke biografie volgt, is verwijderd.

De voordelen van de CDSB zijn dat het een gemakkelijke raadpleging mogelijk maakt en een hoge snelheid garandeert voor wie op zoek is naar essentiële informatie. Een zoektocht in de CDSB kan een introductie zijn tot bredere informatie in de DSB.

De DSB en de CDSB vormen een opmerkelijke stap in de ontwikkeling van de geschiedenis van de wetenschap als een onafhankelijke discipline die zijn eigen problemen, zijn onderzoeksgebieden, zijn onderzoeksmethoden en zijn werkinstrumenten heeft. Bovendien bieden de kwaliteit van de biografieën, de originaliteit van het onderzoek en de totstandkoming van de bibliografieën een voorbeeld om na te volgen voor elke wetenschapshistoricus die het pad bewandelt van het schrijven van de biografie van een wetenschapper.

H. Elkhadem