1982 – 5(3/4)

In de linkermarge heeft Ibn Butlån sporadisch tegenover het artikel waarop zij betrekking hebben, korte teksten geplaatst die astrologische aanwijzingen geven: zij geven de omstandigheden, gunstig of ongunstig, voor het gebruik van het behandelde artikel. Laten we hier niet vergeten dat ze niet geïntegreerd zijn in het raamwerk van de tabellen, aangezien ze in een marge verschijnen.

afbeelding19-2.jpg
Afb. 2. – Eerste folio van de “Tacuini Sanitatis”: afbeelding van Ibn Butlan en lijst met afkortingen die de artsen aanduiden die het vaakst in de verhandeling worden aangehaald. Luik, Algemene Bibliotheek van de Staatsuniversiteit, mevrouw 887 (1041).

Het werk bevat een andere indeling dan die in tabellen en artikelen wordt gemaakt: het is een indeling naar onderwerp. Op basis van dit laatste wordt de inhoudsopgave opgesteld.

Deze methode om gegevens in tabellen te ordenen, die Ibn Butlãn in de medische literatuur introduceerde, beantwoordde perfect aan de praktische behoefte waarvoor deze was ontworpen: een van de doelen van Ibn Butlãn was het vereenvoudigen en condenseren van de enorme literatuur gewijd aan diëtetiek en hygiëne, bekeken vanuit het perspectief van behoud van de gezondheid. Dankzij hun eenvoudige en duidelijke presentatie vormen de synoptische tabellen immers een geheel dat gemakkelijk te begrijpen, praktisch en snel te raadplegen is. Op dit gebied heeft Ibn Butlãn zeker zijn doel bereikt.

Wij zijn echter van mening dat Ibn Butlãn een ander doel, een sociaal doel, had dan de introductie van Taqwim al-sihha hoogtepunten. Ibn Butlån schrijft feitelijk, ter rechtvaardiging van zijn keuze voor een ongebruikelijke presentatie: We zullen dit in tabellen ordenen omdat het publiek de lange ontwikkelingen van geleerden en de veelheid aan boeken die over dit onderwerp zijn geschreven, beu is.. Verderop laat hij zien dat de keuze van zijn methode werd ingegeven door zijn wens om zijn ideeën over hygiëne en diëtetiek aan het publiek over te brengen, omdat wat het publiek van de wetenschap vraagt is hulp, geen bewijs en definities.

Wij zijn van mening dat het doel van Ibn Butlãn bij zijn keuze om aan tafel te spreken niet alleen pragmatisch maar ook sociaal was: hij wilde hygiëne en diëtetiek toegankelijk maken voor het grote publiek en vond in deze vorm van presentatie het voertuig dat geschikter was voor de overdracht van kennis.

afbeelding20-2.jpg
Afb. 3. – 17e-eeuwse tafel van “Tacuini Sanitatis”: verse vis. Luik, Algemene Bibliotheek van de Staatsuniversiteit, mevrouw 887 (1041).

De sociale rol van hygiëne en diëtetiek bij Ibn Butlán komt nog duidelijker naar voren als we een vergelijking maken met de Griekse en Romeinse traditie op dit gebied, een traditie die de Arabische geneeskunde heeft geërfd: in de oudheid bleven de verhandelingen over hygiëne en diëtetiek het voorrecht van een sociale groep, terwijl de meerderheid van de bevolking uitgesloten bleef van elke vorm van preventieve geneeskunde.

Zo reserveert Hippocrates een nieuw regime voor een elite: Voor degenen die over de middelen beschikken en die hebben ingezien dat rijkdom of iets anders geen zin heeft zonder gezondheid, heb ik een dieet ontdekt dat de absolute waarheid zo dicht mogelijk benadert. (Hippocrates, 1967). Insgelijks Galenus' Hygiene is geschreven voor de intelligentsia. De gedachten die in Pergamum (175 n.Chr.) in hem opkwamen toen hij, arts van de School van Gladiatoren, door de kamers van het ziekenhuis van Asclepius bovenaan de Akropolis liep, waren bedoeld voor de bevoorrechte minderheid... Dit was de houding van de meeste mensen tot aan de Renaissance en zelfs later (Brockington, 1965).

Zoek op de site

Zoekopdracht