1989 – 12(2)

DE ZIEKTEVERSCHIJNSELEN VAN DE PEST, WAARGENOMEN TE GEETBETS IN 1629

Jacques MERTENS
Afdelingshoofd, Rijksarchief te Brugge.

Samenvatting

In het huidige register van overlevens van de Geetbets (Brabant) hebben we het begin gezien van de evolutie van de plaag, de dierentuinen bevinden zich aan het begin van het 17e jaar van onze generatie. Wij publiceren deze tekst.

Overzicht

In het oudste parochieregister van Geetbets (Brabant) vinden we een overlijdensakte, die een gedetailleerde beschrijving geeft van het ontstaan en de evolutie van de pest, zoals deze zich vanaf het begin van de 17e eeuw aan tijdgenoten manifesteerde. Wij publiceren deze tekst.

Samenvatting

In de oudste bundel begrafenisregistraties van Geetbets (Brabant) vinden we een akte die een gedetailleerde beschrijving geeft van het ontstaan en de evolutie van de pest, zoals deze zich vanaf het begin van de 17e eeuw aan de waarnemer manifesteerde. Wij publiceren die tekst.

De pest est een sterk tot de verbeelding sprekende ziekte, de plaag bij uitmuntend, zoals blijkt uit het Engels waar “plague” pest betekent.

Niet in de afgelopen eeuw is de medische wetenschap met de ziekte beter vertrouwd geraakt, toen de pestbacil werd ontdekt en gewonnen[[H. Van Werveke, De Zwarte Dood in de zuidelijke Nederlanden (1349-1351), Med. KVAWLSK, KI. der Letteren. jg. XII. Nr. 3, 1950, blz. 4. ]].

Het blijkt dat de pest feitelijk een ziekte van knaagdieren is, die door geïnfecteerde vlooien wordt duurzaam, vooral van rat op rat, maar ook van rat op mens en van mens op mens. Men is er nog niet over eens of alleen de vlo bij de ratten voor de overbrenging van de ziekte verantwoordelijk is. De pest wordt heroverwogen. Een nieuwe kijk op de oorsprong en effecten ervan in de 16e. en 17e. Century Engeland, Lokale Bevolkingsstudies, Stafford 1977 p. 6- 7. Met hartelijke dank aan collega L. Danhieux die ons een exemplaar is van deze studie ter beschikking en met wie wij, tot ons profijt, deze bijdrage bespraken. Onze dank gaat naar collega H. Coppens die ons de inzage van de oorspronkelijke tekst heeft opgelost. ]].

Vanaf het moment dat u aan de andere kant van het water komt, kunt u de geringste kans op schade, schade en langdurige schade vermijden. De bouwpest wordt gedood door het zwellen van de lymfeklieren, vooral in de oksels en aan de leugens. Er werd gedurende de week lange tijd geïncubeerd en dit duurde tot het einde van de week (60 tot 90%). Zelfs als de plaag op de lange termijn oververhit raakt, bevat deze mogelijk niet de bacil van de plaag of de bacterie. Longenpest is dodelijk, maar komt minder voor dan bouwenpest.

Vaak werd de verspreiding van het ongedierte beïnvloed door het rondtrekken van legerbenden. Dit was gunstig het geval met de epidemie van 1630[[
N. Greslou, De pest in Savoye (in de 16e en 17e eeuw) Chambéry, 1973, (Memoires en documenten uitgegeven door de Society of History and Archaeology, volume LXXXV) p. 20: “We kunnen spreken van een “Europese” plaag zoals die van 1630. De plaag heeft tussen 1628 en 1632 feitelijk het grootste deel van Europa geteisterd, waarbij deze epidemie verbonden bleef met de Dertigjarige Oorlog. ]]. In elf termen van potten uit de periode 1629 tot 1630 waren ze sterftecijfer te kennen. C. Bruneel vermeldt de jaren noch bij de laagten- noch bij de hoogtepunten van sterfte[[C. Bruneel, Sterfte op het platteland: het hertogdom Brabant in de 17e en 18e eeuw. Leuven, 1977 – (Universiteit van Leuven. Verzameling werken over geschiedenis en filologie 6e serie, bundel 10 en bundel 10*, p. 207-317.]] en het is duidelijk dat de pestepidemie in de Nederlanden pas in 1634 - 1636 haar opgelost[[Idem, ibidem, p.

Te Geetbets vertelden wij van 1633 tot en met 1636 meer dan honderdvijftig sterfgevallen door pest op een taal van ongeveer 210 sterfgevallen m‧a‧w. ruim 70% van de sterfgevallen waren het volg van de pest. In 1629 was het 9 dagen oud. Deze weddenschappen zijn normaal gesproken 17 keer meer. Demografen hebben ons een duidelijk inzicht gegeven over de omvang van de vele slachtoffers van de plaag. Deze cijfers komen voorheen uit de parochieregisters waar bij het overlijden vaak “obiit peste” genoteerd staat. Het beschrijven van symptomen, het zien ervan in “post-mortem”-symptomen is iets waar u zich bewust van moet zijn. Bij het verschijnen van de pest te Geetbets in 1629 staat in het oudst bewaarde parochieregister van deze gemeente, in februari 1614 begonnen door pastor Dieudonné Martens, het ziektebeeld beschreven.

Wij geloven dat deze tekst niet zonder belang is, est vous de geschiedenis van de genenkunde en geef hem hier in bijlage, samen met de vertaling ervan, uit.

In twee teksten hebben we met u te maken: ze moeten worden opgeslagen in oksels in lees; Het snelle verloop van de ziekte met een waarschijnlijke incubatie van een week, duidelijke ziekteverschijnselen na 6 tot 7 dagen en het overlijden 's avonds van de tweede dag na het optreden ervan.

Als u symptomen van zwarte urine en zwart bloed heeft, noteer dit dan; Heelmiddelen als aderlaten van het opleggen van pompoenen blijven zonder baat. Houd er rekening mee dat de woorden die u leest, zijn geschreven en op dezelfde manier zijn geschreven als ze zijn geschreven.

Ten slot willen wij nog signalen geven dat hier ook aan quarantaine werd gedacht (Interdicendum ei esset communitate et similia proferendo alia testabatur satis constenationem suam).

J. MERTENS