1987 – 10(1)

ALCHEMIE EN ASTROLOGIE : EEN FAKTOR IN HET ONTSTAAN VAN DE MODERNE WETENSCHAP ?

Fernand VANDAMME
Rijksuniversiteit Gent

Samenvatting

De moderne wetenschap kan men krakteriseren als een samengaan van een zestal fundamentele kenmerken. Elk van deze kenmerken bestaat of bestond in zeer veel culturen.Het versmelten ervan maakt het specifieke van de moderne wetenschap uit. Er wordt geargumenteerd dat de wortels van dit versmelten gestimuleerd werden door, en gebeurde tijdens een hoogtepunt van de islamitische cultuur (9de-11de eeuw).

Overzicht

La science moderne peut se caractériser comme une synthèse de divers éléments. La plupart de ces éléments, parfois isolés les uns des autres, se retrouvent dans beaucoup de cultures. Ce qui distingue la science moderne est l’intégration de ces éléments; on pense que le mouvement d’intégration et son aboutissement se manifestent durant l’âge d’or de la culture islamique, c’est-à-dire, entre les IXème siècles.

Abstract

Modern Science can be characterised as a synthesis of several features. Most of these features-someties in isolation from the others-can be found in many cultures. What is proper for modern science is the integration of these several features. These features are introduced and it is argued that the impulse towards integration, and in fact the achievement of integration, occured during the golden age of Moslin culture in the IX-XI centuries.

A. Inleiding

Onze bedoeling met deze tekst is slechts enkele elementen naar voor te brengen die een diepergaande studie in dit zo belangrijk thema motiveren. Immers kennis van de genese van de moderne wetenschap is niet enkel een kennis om de kennis. Dit belang van dit laatste willen we echter zeker niet onderschatten. Het lijkt ons zeer boeiend te onderzoeken hoe onze westerse kulturen, die zovele kulturen domineerde en nog domineert, geworteld is in het weten en de kennis productie van China, Indië en de Islamitische wereld. M.A.W. het lijkt ons belangrijk ook te weten hoe onze moderne wetenschap met zijn welvaart en welzijn verbetering die het meebracht direct of indirect in bepaalde domeinen en bepaalde delen van de wereld zowel als van de welzijnsachteruitgang die het zonder twijfel en ten gevolge had op andere domeinen en andere delen van de wereld, uiteindelijk een product is van zeer uiteenlopende culturen, waarbij het zwaartepunt van intense aktiviteit zich langzaam verlegde.

Maar de kennis van het ontstaan van de moderne wetenschap met het verschuiven van de centra, van China, Mesopotamië, Griekenland, Rome, Bagdad, Spanje, Oxford, Parijs, Padua, Engeland, Duitsland, V.S., Japan, … heeft ook een zekere relevantie voor de wetenschapspolitiek.

In welke mate immers hebben we een samengaan van technologische, economische, religieuse, economische factoren met de opbloei van wetenschappelijke activiteit en progressie.Welke zijn de sleutelfactoren in de groei en bloei van deze conglomeraten.Studie van het onstaan en de ontwikkeling van wetenschappen, in maatschappijen en hun ontwikkeling vormen een zeer belangrijk onderdeel van de dynamische epistemologie. Ze zijn eveneens zeer belangrijke gegevens voor de toegepaste epistemologie en meer bepaald voor een belangrijke tak van deze laatste nl.de wetenschapspolitiek.

B. Het ontstaan van de moderne wetenschap

De moderne wetenschap wordt gekenmerkt door volgende zes punten:

1. constructies van samenhang van de kennis; theorievorming
2. het aanwenden van de wiskunde om deze samenhang te construeren
3. het belang dat gehecht wordt aan observatie en experimenten
4. het vakmanschap en meer bepaald het bricoleurschap dat toelaat om in de meest moeilijke situaties experimenten te realiseren met de mogelijke middelen die men ter beschikking heeft, in het licht van de aanwezige of te bouwen constructies
5. een institutionalisering van een coöperatie op hogere terreinen
6. een internationaliseren van deze coöperatie is daarbij een typisch gegeven en wellicht zelfs een sine quo non.

Als men akkoord gaat met deze typering van de moderne wetenschap, die duidelijk van toepassing is voor de grote astronomische doorbraken met Copernicus, Galilei, Kepler, Ticho, Newton, op de geneeskunde, de scheikunde, astronomie, mechanica, enz. dan is de vraag naar het ontstaan van de moderne wetenschap, de vraag naar de bronnen het samenkomen, het samengroeien, van deze zes belangrijke kenmerken. Afzonderlijk naast elkaar bestaan deze kenmerken reeds lang. Wat typisch is voor de moderne wetenschap is het samengaan, het wederzijds bevruchten van deze processen, kunden, kenmerken.