Het, tot nu toe, oudste bewijs van het bestaan van het veegmes is een miniatuur uit een Franse vertaling van het Rustican du cultivement van Petrus de Crescentiis, gedateerd van 1373 (afb. 1) [[ Parijs, B.N. ms. fr. 12.330 f° 214 v°. Over de hoefstal zie David, 1981.]]. Men ziet er een smid op die een hoef bewerkt. Zijn veegmes bestaat uit een hecht op een betrekkelijk lange ijzeren stang, die in een blad eindigt. Het uiteinde van dat blad is scherp. Met zo’n werktuig steekt de vakman het hoorn af. Hij duwt het veegmes naar voren. Om te vermijden dat zijn vingers tegen de hoef stoten, liggen hecht en blad niet in hetzelfde vlak. Opmerkelijk is dat het werkend deel hier boven het handvat afgebeeld werd. Onmogelijk is dat niet, maar toch weinig waarschijnlijk. Men mag zich afvragen of de kunstenaar het werkutig niet ondersteboven getekend heeft.
Afb.3.
Zo’n veegmes vinden wij ook elder, b.v. in Italië op het waarschijnlijk recenter fresco De Christus van de ambachtslui in de kathedraal van Biella (rechts boven de beslagbijl) (afb. 3). Wij treffen het nog aan in het gereedschap van de negentiende eeuwse hoefsmid. De stang is eveneens nagenoeg haaks gesmeed (Sloane, 1964) of zacht gebogen (Brandford, 1974), ook wel S-vormig (Jaffeux & Prival, 1975). Haar lengte schommelt tussen 10 en 30 centimeter. Het gedeelte van de stang, waarop het hecht bevestigd is, is soms uitgesmeed als steun voor de duim van de smid, en als haak om het werktuig tegen te houden (afb. 2)[[ William Marples & Sons, Sheffield, Price List 1909: 130 nr 4514. ]]. Meestal duwt de vakman het werktuig met zijn rechter hand. De voorarm of het uiteinde van het hecht rust op de dij of de buik (Lafosse, 1771); daarom is het uiteinde van de greep soms zeer breed of min of meer T-vormig. De linkerhand rust dan op het vertikaal gedeelte of de boog, en stopt de voorwaartse beweging. Het veegmes is immers én voor de helper én voor het paard een gevaarlijk werktuig (Allarousse, 1924), waar de smid steeds een goede greep moet op hebben [[ Lafosse (1771) raadt de leerjongen aan met het veegmes op dode paarden te oefenen.]]. Merkwaardig is dat men deze middeleeuwse vorm van veegmes hoofdzakelijk in Groot-Brittanje [[ Hoewel Lavalard (1919) schrijft dat het veegmes in dat land niet gebruikt wordt.]] en de Verenigde Staten aantreft. Op het vaste land evolueerde het werktuig verder.
Afb.4.
Op een blazoen in het graduale van Lomnice nad Popelkou (Bohemen), daterend van 1578-82, vinden wij een duidelijke afbeelding van veegmes (afb. 4)[[ Praha, Univ. bib. cod. XVII A 53/b f° 233.]].
Het gelijkt sterk op het hierboven besproken model behalve dat de stang waarop het blad gesmeed is, achter het vertikaal gedeelte doorloopt.
French 
Dutch