1987 – 10(1)

E. Toegepaste en zuivere wetenschap in het licht van de rol van alchemie en astrologie bij het ontstaan van de moderne wetenschap.

In het licht van de hedendaagse wetenschappelijke toestand schrijft hij :
« I guess all the work currently going on in holography can be classified as applied research, and much of the present laser work can be classified as applied research. I do not quite understand these classifications. I guess applied research is associated with making some device work or applying some principle without necessarily committing oneself to a specific system or specific product or black box. Possibly the difference is whether one publishes in the Physical Review or in the Journal of Applied Physics. The research person feels rewarded if he publishes on the outside and is acclaimed by his peers. The applied research person, I guess, hopes that some of his ideas actually will end up in some useful gadget, some useful application that will hit the marketplace, whether a commercial marketplace, a military marketplace, or a social marketplace. One finds that possibly one-third of the applied research finds immediate utility, for other considerations come into play before it can hit the marketplace. These considerations include the existence of a marketplace and the cost of the gadget, black box, of system. This interaction of technology and society is another topic ».(Piori 1969, pp. 7).

Wat de toegepaste wetenschap betreft voegt Piori eraan toe, dat vroegere ervaringen, vroegere producten, intuitie en algemene kennis een rol spelen. Dit illustreert hij o.a. aan de hand van ontwikkelingen in de computer hard en software. Maar geldt hetzelfde echter ook niet voor de zuivere wetenschap?

Wat meer is, is het niet zo dat metaforen, resultaten uit het toegepaste veld (als we dit definiëren als ontwikkeling met in principe korte weg naar payoff), zeker zeer grote invloed kunnen hebben op de zuivere wetenschap t.t.z. ontwikkelingen die voorzover we kunnen zien een vrij verre afstand van payoff (m.a.w. vele tussenschakels vergen) hebben. In een dergelijk perspektief is het duidelijk dat we zeer veel variabiliteit in tijd en ruimte kunnen hebben in wat toegepast of zuiver wetenschap is. Immers in de ene cultuur kan in een bepaald stadium, een onderzoek zeer ver aflijken van payoff, terwijl in een later stadium of in een andere cultuur deze afstand zeer klein kan zijn. Piore’s voorbeeld van de laser’s studie is hieromtrent wel een mooi voorbeeld.

De ontwikkeling van de alchemie en astrologie met hun grote invloed op de westerse moderne wetenschap, illustreert eveneens deze integratie van toegepaste en zuivere wetenschap. Uit dit alles willen we dan ook graag besluiten, hoe belangrijk het is dat men vanuitde zuivere wetenschappen niet neerkijkt op de toegepaste of omgekeerd. Beiden bevruchten elkaar, beiden zijn maatschappelijk en noodzakelijk maar ook gevaarlijk. Moge historische relativiteit van elke differentiatie tussen beide de eerbied, engagement en waardering voor elk verder versterken.

Maar moge terzelfdertijde men ook meer bewust worden van hun functioneren in een holistisch systeem: de wereld, de kosmos.

BIBLIOGRAPHIE

1. Dobbs B.T. 1975: The Foundations of Newton Alchemy.
2. Ekeland I. 1984: Le calcul, L’imprévu, les figures du temps de Kepler à Thom, ed. du seuil.
3. Eliade M. 1977: Forgerons et Alchimistes Flammarion.
4. Fierz-David H.E. 1952: Die Entwiklungs geschichte des Chemie. Verlag Birkhàuser Basel.
5. McQuire E. & Rattansi P.M. 1966: Newton and the Pipes of Pan. Notes and Recores of the Royal society of London.
6. Piore E.R. 1969: The interaction of science and Technology. University of Illinois Press London.
7. Saba A.I. 1976: L’entreprise scientifique la contribution de l’Islam au développement des sciences, in Lews B. 1976. Le monde de l’Islam. Mercator Antwerpen.
8. Sarton G. 1927: Introduction to the history of science. Vol. I. From Homer to asnar Khayjasn carnegie institution of Washington Baltimore.
9. Simon G. 1983: Mais que donc était Newton? Debat, No. 24 Gallimard.
10. Westfall R.S. 1971: Force in Newton’s Physics. The Science of Dynamics in the Seventeenth Century, London.
11. Westfall R. 1980: Never at rest. A biography OF Isaac Newton, Cambridge University Press.